Jubileusz stulecia Archiwum Akt Nowych

 

Dbałość o te wyjątkowe i unikatowe pamiątki przeszłości, tak ważne dla wspólnoty narodowej, to zaszczytna powinność i zadanie władz państwowych, ale w szczególności archiwów oraz pracujących tu archiwistek i archiwistów jako kustoszy tego dziedzictwa – podkreślił wicepremier Gliński podczas uroczystości z okazji stulecia Archiwum Akt Nowych. Zadaniem Archiwum jest gromadzenie dokumentów wytworzonych przez Państwo Polskie oraz organizacje społeczne i polityczne po 1918 roku oraz udostępnianie ich obywatelom, w tym roku obchodzi stulecie swojej działalności.

- Szanowni Państwo, Pracownicy Archiwum Akt Nowych, doceniając wartość Państwa pracy dziękuję wszystkim, którzy swoją rzetelnością, profesjonalizmem i zaangażowaniem przyczyniają się do zachowania, udostępniania i przekazywania następnym pokoleniom dziedzictwa dokumentacyjnego, gratuluję dotychczasowych osiągnięć i życzę wielu następnych – powiedział podczas swego wystąpienia wicepremier.

Minister kultury wskazał, że stulecie istnienia Archiwum przypada w roku obchodów stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości i właśnie w Archiwum Akt Nowych przechowywane są najważniejsze dokumenty z czasów budowania odrodzonego Państwa Polskiego: m.in. akta Kancelarii Cywilnej Naczelnika Państwa w Warszawie, Archiwum Ignacego Paderewskiego, materiały archiwalne ministerstw i innych urzędów administracji państwowej. O tym, jak duże jest ich znaczenie, świadczy fakt, że 4 obiekty z zasobu Archiwum Akt Nowych zostały wpisane na Listę Krajową UNESCO „Pamięć świata”.

Z okazji jubileuszu prezydent Andrzej Duda przyznał odznaczenia zasłużonym pracownikom Archiwum Akt Nowych, które wręczył w obecności premiera Glińskiego minister Kolarski. Za wybitne zasługi w działalności na rzecz rozwoju i upowszechniania archiwistyki Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski odznaczony został Tadeusz Krawczak – dyrektor Archiwum Akt Nowych.

 

Historia Archiwum Akt Nowych

Archiwum Akt Nowych zostało powołane w reskrypcie Rady Regencyjnej z 31 VII 1918 roku i zatwierdzone 7 lutego 1919 r. dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego jako Archiwum Wojskowe, które miało gromadzić dokumentację po wojskowych władzach okupacyjnych niemieckich i austriackich z lat 1915-1918. Obecną nazwę archiwum otrzymało w 1930 roku, wtedy również powierzono mu zadanie gromadzenia i przechowywania archiwaliów powstałych w wyniku działalności centralnych urzędów i instytucji. 7 października 1952 r. zmieniono statut Archiwum, nadając mu rangę Archiwum centralnego, nadzorującego pracę składnic akt naczelnych organów władzy państwowej i naczelnych organów administracji państwowej, urzędów centralnych oraz zarządów głównych stowarzyszeń społecznych i kulturalnych. W latach 90-tych w strukturze organizacyjnej AAN utworzono Archiwum Czynu Niepodległościowego oraz Archiwum Polonii, natomiast w 2005 roku powstały oddziały Konserwacji Archiwaliów oraz Digitalizacji zasobu i zarządzania dokumentacją cyfrową oraz Pracownia Kwaśnego Papieru.

 

Oddział Archiwów Społecznych

W 1997 roku dyrektor AAN dr Tadeusz Krawczak powołał Archiwum Czynu Niepodległościowego i Archiwum Polonii, które rozpoczęły proces pozyskiwania do zbiorów państwowych różnorodnych dokumentów dotyczących udziału w walce o niepodległość Polski oraz związanych z działalnością polonijną . Oddziały te zostały w późniejszym czasie połączone w jedną komórkę Archiwów Społecznych. Jej kierownikiem od samego początku jest ówczesny wicedyrektor Mariusz Olczak. W ramach akcji oddział ten utrzymuje ścisłe kontakty z organizacjami i środowiskami kombatanckimi. Przez lata swojej działalności pozyskano do zbiorów państwowych największy zbiór dokumentów Polskiego Państwa Podziemnego, m.in. Akta Antoniego Sanojcy, Akta Jana Mazurkiewicza, Akta Zofii i Stefana Korbońskich, Akta Władysława Liniarskiego, Akta Kazimierza Leskiego, Akta Ryszarda Białousa, Archiwum Baonu AK „Zośka”, Akta Batalionu AK „Miotła”, archiwum Zakładu Historii II Wojny Światowej IH PAN. Pozyskane przez oddział do zasobu narodowego akta środowisk polonijnych stanowią pokaźną bazę do poznania losów naszych rodaków na obczyźnie (Akta Wincentego Broniwój – Orlińskiego, Akta Norberta Żaby, Akta  Janusza Zawodnego, Akta kół byłych żołnierzy AK m.in. w Nowym Jorku, Chicago, Toronto, Los Angeles).

 

Zasób i najciekawsze zbiory

Zasób AAN stanowią obecnie 2774 zespoły i zbiory archiwalne zajmujące ok 35 tys. metrów półek magazynowych. Jednym z najcenniejszych zespołów znajdującym się w AAN jest Archiwum Ignacego Jana Paderewskiego, wybitnego muzyka, polityka i działacza społecznego. Zawiera ono mnóstwo ciekawych dokumentów, korespondencji oraz fotografii, a także wiele obiektów niearchiwalnych, typu ordery, odznaczenia. Równie bogatym i różnorodnym zbiorem są Akta Aleksandry i Mieczysława Białkiewiczów, żołnierza walczącego w Afryce i we Włoszech, małżeństwa działaczy polonijnych. Cenne dane zawierają akta Kancelarii Cywilnej Naczelnika Państwa, Rady Głównej Opiekuńczej, czy Rządu RP w Londynie. Na początku roku 1990 Archiwum Akt Nowych przejęło ok. 1,8 km akt z Centralnego Archiwum KC PZPR oraz z registratur wydziałów Komitetu Centralnego. Dzięki działalności Oddziału Archiwów Społecznych w zasobie AAN znajduję się największy zbiór dokumentów Polskiego Państwa Podziemnego, w tym akta Delegatury Rządu RP na Kraj oraz zbiór Armii Krajowej.

 

powrót